حمام سنگی منحصربه فرد باشقورتران همدان مرمت می گردد
به گزارش مجله پزشکی، مسئول اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کبودرآهنگ گفت که برای حفاظت و مرمت حمام سنگی منحصربه فرد همدان در روستای باشقورتاران، 2میلیارد و 80میلیون ریال هزینه شده است.
جهت دریافت خدمات گروه بازسازی خانه با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. از طراحی پلن بازسازی تا اجرای جز به جز بازسازی منزل، ویلا و ساختمان اداری تخصص ماست.
به گزارش خبرنگاران به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همدان، مهدی غلامی دراین باره گفت: روستای باشقورتران از توابع بخش شیرین سو شهرستان کبودرآهنگ است که در بستر دره ای در میان کوه های آبرفتی و با شکل و شمایلی خاص و در قرون و اعصار گذشته شکل گرفته است.
او گفت: این روستا احتمالاً در موقعیت جغرافیایی جاده های تجاری قدیم بوده و در محور ارتباطی و تجاری هسته های شهرنشینی قرون میانی شمسی بوده است و در فاصله بسیار کمی از روستا و در بالای یک کوه صخره ای صعب العبور قلعه ای سنگی وجود دارد که احتمالاً ساختمان اصلی و شالوده ان متعلق به دوره ساسانیان بوده اما در عصر ایلخانیان دارای مقام و اعتبار در منطقه بوده است و در داخل روستا نیز قلعه ای با مصالح خشت و گلی و عظیم وجود دارد که با توجه به ویژگی های آن احتمالاً متعلق به دوره قاجار است.
مسئول اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کبودرآهنگ ادامه داد: حمام سنگی باشقورتاران از بناهای خاص و منحصر در استان همدان است این بنای سنگی که در تمام اجزای آن از سنگ لاشه رسوبی بهره گرفته شده است و به احتمال زیاد متعلق به ادوار تاریخی اواخر تیموری و صفوی است هرچند با توجه به هم جواری اثر با قلعه اسماعیلی باشقورتاران، می توان سابقه قدمت اثر را قدیمی تر از دوره تیموری هم دانست.
او گفت: آن چنان که اشاره شد این بنا تماماً از مصالح سنگی ساخته شده که نکته حائز اهمیتان در بوم آورد بودن مصالح آن است به طوری که یکی از ارکان معماری اصیل ایران بوم آورد بودن مصالح است و در دوره ساخت اثر برای تهیه مصالح از سنگ های موجود در منطقه و به صورت استحصال با دست جمع آوری شده و در بنا به کاررفته است، در جداره ها از سنگ های درشت و در طاق های سنگی که به صورت لاشه نازک بوده اجراشده است.
غلامی اضافه نمود: در بنای حمام سنگی باشقورتاران ورودی بنا با پنج عدد پله سنگی احداث شده و ورودی دارای طاقی به ارتفاع انسانی بوده تا مانع از خروج حرارت از بنا گردد، سردبینه دیگر معماری این بناست، پس از ورود به حمام فضای سردبینه قرارگرفته که حمام سرد نیز نامیده می گردد، در سردبینه آن چیزی که جلب توجه می نماید گنبد فراخ آن و رعایت رکن قرینگی است. سکوها و بازشوها در حالتی قرینه و با طاق رومی اجراشده است و پلان اولیه سردبینه هشت ضلعی بوده که با بهره از طاق های رومی و ضربی بازشوها و سکوها به پلان دایره در گنبد تبدیل شده است.
معماری حائز اهمیت حمام تاریخی
او به دیگر معماری های این بنا اشاره نموده و گفت: هشتی ها ارتباط بین فضاهای داخلی حمام با استفاده از هشتی ها را امکان پذیر نموده است. هشتی رابط بین سردبینه و گرم بینه با ارتفاعی کم این دو فضا را به هم متصل می نماید. ارتفاع کم هشتی و خمش در پلان آن خروج بخار گرم موجود در گرم بینه را به حداقل ممکن می رساند. گرم بینه، فضای اصلی استحمام در بنا در بخش گرم بینه بوده و این فضا نیز با پلانی هشت ضلعی و تقریباً قرینه، دارای گنبدی زیبا با مصالح سنگی است. بر روی جداره سنگی گرم بینه دو صندلی سنگی بیرون آمده برای نصب و قرارگیری روشنایی پیه سوز وجود دارد که محلی برای روشن کردن فضای داخلی بوده است. گرم بینه محل اتصال فضاهای خزینه ها است.
مسئول اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کبودرآهنگ ادامه داد: خزینه های سرد و گرم، خزینه ها فضاهایی بودند که پر از آب می شده و هم به عنوان مخزن آب سرد و گرم بوده و هم به عنوان حوض برای آبکشی و شست وشوی کامل بدن از آن استفاده می شد. خزینه سرد در این بنا در دو قسمت احداث شده و خزینه گرم در ضلع شمالی گرم بینه و در بین دو خزینه سرد قرارگرفته است و دارای پله و ورودی کوچکی هستند.
غلامی ادامه داد: خزینه آب گرم نیز دارای گنبدی از جنس سنگ است، آب نماها، در سرد بینه و در کف اثر پس از مرحله خاک برداری به فضای آب نمای مدفون در خاک برخورد شد که پس از تخلیه در همان حالت اصیل حفظ شد. بر اساس شواهد و اقوال ظاهراً آب نمایی نیز در بخش گرم بینه بوده که درگذر زمان از بنا حذف شده است اما ابنماهای موجود در سکوهای گرم بینه هنوز هم موجود است و هنوز به لوله های سفالی جهت انتقال آب متصل است.
او در ادامه به فضاهای جانبی این حمام اشاره نمود و گفت: عمده حمام ها فضایی را به عنوان محل نظافت و سرویس بهداشتی را شاملم شده که در این بنا در بخش جنوبی گرم بینه قرار داشته اند. تون خانه در انتهای ضلع شمالی بنا قرارگرفته است و محلی برای روشن کردن آتش برای گرم کردن آب بوده است. در انتهای تون خانه به سمت بنا کانال هایی در زیربنا وجود دارد که راهنمایی و انتقال دود و گرمای آتش به زیربنا را با عنوان کانال گربه رو شناخته می شدند. دود و گرما از دیوار بین سرد بینه و گرم بینه به بیرون بنا انتقال یافت.
مسئول اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کبودرآهنگ اضافه نمود: لوله کشی سفالی و سیستم آب رسانی انتقال آب سرد از چشمه به بنا و انتقال آب گرم و سرد در درون بنا با استفاده از این لوله های سفالی انجام می شد. اندودهای رطوبتی داخلی، سازه های آبی خصوصاً حمام ها دارای اندودهای آهکی بوده اند در این اثر نیز اندود ساروج در گرم بینه و خزینه ها قابل مشاهده است که مقاوم در برابر رطوبت بوده و امکان آبگیری در خزینه ها را ممکن می کرد.
او گفت: اصالت و یکپارچگی از دیگر ویژگی های این معماری است. این اثر به لحاظ نوع مصالح و پلان و ساختار کالبدی به دلیل بکر بودن و حفظ فرم اولیه اثر بدون مداخله بوده و دارای اصالت معماری و یکپارچگی بوده و تمام اجزا و ارکان آن به صورت اولیه حفظ شده است.
شروع مرمت حمام تاریخی کبودرآهنگ
غلامی یادآور شد: عملیات مرمتی این اثر در بهار سال 1397 شروع شد و پس از پیگردی در اطراف بنا، محدوده بنا تعیین شد. در مرحله ابتدایی اقدام به حفاظت اضطراری در بخش هایی از گنبد سردبینه و جداره ها انجام گرفت. جداره های سنگی تخریب شده مجدد موردبازسازی نهاده شد و گنبد نیمه تخریب شده سردبینه و گنبدهای گرم بینه و خزینه بازسازی شدند. عملیات بازسازی بنا و تسطیح سطوح بام و اجرای عایق رطوبتی در بام صورت گرفت.
او ادامه داد: جدارهای سنگی بنا نیز پس از پاک سازی اندودها و بندهای فرسوده مورد مرمت و بندکشی نهاده شد. در بازسازی بنا با بهره گیری از سنگ لاشه بومی در منطقه، کوشش بر این بوده که اصالت مصالح در بنا حفظ گردد و به همین دلیل در مرمت این اثر فاخر توجه ویژه بر اصالت معماری و یکپارچگی آن مدنظر قرارگرفته است.
مسئول اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کبودرآهنگ ادامه داد: در مرحله دوم مرمت اثر اقدام به کف سازی با سنگ لاشه بومی منطقه و مطابق با الگوی اولیه بنا انجام شد.
او گفت: با توجه به ریشه های اصلی موجود در ورودی بنا پی قدیمی ورودی کشف شده و بر اساس گونه معماری سایر فضاها، هشتی ورودی بنا بازسازی گشده و بر فراز آن گنبدی سنگی اجراشده است. همچنین اصلاح بخش هایی از جداره سنگی داخلی بنا و مرمت جداره ها اجرا شده است. با توجه به ضرورت بازسازی آب نمای داخلی بنا، این جزو معماری بنا نیز به شکل آب نمای قدیمی آن و با مصالح سنگی مرمت و بازسازی شده است. حمام سنگی باشقورتران به لحاظ فرم و ساختار و ازاین رو که دستخوش تغییرات و مداخلات ادوار مختلف نبوده است، اثری ممتاز در گونه معماری حمام ها در استان همدان بوده است این اثر در طول زمان حداقل مداخلات را در خود داشته است و ازاین رو در مرمت اثر سعی وافر بر آن بوده است که مداخله ای در کالبد و ساختار آن صورت نپذیرد و فرم و ساختار فضاها به همان شکل ابتدایی و اصیل آن حفظ گردد.
منبع: میراث آریا