علت خستگی مفرط در طول شبانه روز چیست؟ - مجله پزشکی

خبرنگاران | سرویس سلامت - علت این همه خستگی چیست؟! خستگی مفرط عبارت است از احساس خستگی و ضعف مداوم و می تواند فیزیکی، ذهنی و یا تلفیقی از هر دو باشد! این نوع خستگی هر کسی را تحت تأثیر قرار می دهد و هر فردی آن را در زندگی خود تجربه می نماید. برای مثال، در کشوری مانند استرالیا حدود یک و نیم میلیون نفر در سال به دلیل احساس خستگی مفرط به پزشک مراجعه می نمایند. خستگی مفرط یک علامت است، نه یک موقعیت یا بیماری! در موارد بسیاری، خستگی مفرط ناشی از ترکیبی از موضوعاتی مانند سبک زندگی، شرایط اجتماعی و روانی و سلامت کلی فرد است.

هرچند بعضی اوقات خستگی مفرط را تحت عنوان خستگی توصیف می نمایند، اما این احساس تنها احساس خستگی یا خواب آلودی صرف نیست. احساس خستگی برای هر کسی یک پدیده معمول است، لیکن معمولاً می توان آن را با چرت زدن یا خواب مناسب درمان کرد. اگر احساس خواب آلودی می کنید، می توانید با ورزش کردن نیز به صورت موقت نیروی تازه ای یابید.

اما اگر زمان خواب شما استاندارد و کافی است، مواد غذایی مطلوب را مصرف نموده و به طور منظم ورزش می کنید، ولی باز هم انجام فعالیت های روزانه به شما فشار می آورد و تمرکز یا انگیزه لازم را ندارید، پس احتمالاً دچار خستگی مفرط شده اید و به معاینات بیشتری احتیاج دارید.

چه مواردی می تواند علت خستگی مفرط باشد؟

با توجه به رفتار های شخصی و افکار ذهنی هر فرد، عوامل بسیاری می توانند علت خستگی مفرط باشند. در ادامه بعضی از این عوامل آنالیز می کنیم:

• عوامل پزشکی: خستگی بی امان می تواند نشانی از یک بیماری اساسی از قبیل: اختلال تیروئیدی، بیماری قلبی یا دیابت باشد.
• عوامل مرتبط با سبک زندگی: الکل، مواد مخدر یا کمبود ورزش منظم در زندگی می توانند شما را دچار احساس خستگی مفرط نمایند.
• عوامل مرتبط با محیط کار: استرس محیط کار نیز یکی از عوامل ایجاد احساس خستگی مفرط است.
• استرس و نگرانی های عاطفی: خستگی مفرط نشانی از مسائل سلامت ذهنی از قبیل افسردگی و اندوه است. پس ممکن است این احساس با نشانه ها و علایم دیگری مانند زودرنجی و انگیزه پایین همراه باشد.
• همچنین احتمال اینکه خستگی مفرط ناشی از تأثیرگذاری مشترک تعدادی از عوامل فوق باشد، وجود دارد.

1. عوامل پزشکی خستگی مفرط

تعدادی از بیماری ها و اختلالات می توانند عامل پیدایش خستگی مفرط در شما شوند. پس اگر در دوره طولانی از زندگی خود احساس خستگی مفرط کردید، بهترین کار این است که به پزشک مراجعه کنید.

2. عوامل مرتبط با سبک زندگی خستگی مفرط

در اینجا عوامل موجود در سبک زندگی شما را، که ممکن است موجب خستگی مفرط شوند، آنالیز می کنیم:

• کمبود خواب: به طور معمول هر فرد بزرگسال باید حدود هشت ساعت خواب شبانه داشته باشد. کسانی هستند که به ساعات خواب کمتر قناعت می نمایند.
• خواب بیش از حد: اشخاص بزرگسالی که بیش از 11 ساعت در شب می خوابند، در هنگام روز دچار خواب آلودی مفرط می شوند.
• الکل و مواد مخدر: الکل یک ماده کندساز (عامل کاهش دهنده فعالیت بدنی و ...) است. این ماده سیستم عصبی و الگو های خواب معمول را به هم می ریزد. مواد دیگری مانند سیگار و کافئین نیز سیستم عصبی بدن را تحریک نموده و می توانند فرد را به مرض بیخوابی مبتلا نمایند.
• اختلال خواب: چند دلیل می توانند در پشت خواب مختل شده وجود داشته باشند، برای مثال: همسایگان پر سر و صدا، بچه های جوانی که شب را بیدار می مانند، خر و پف همسر و یا محیط خواب نامناسب (مانند اتاق خواب دلتنگ نماینده).
• کمبود ورزش منظم و عدم تحرک کافی: فعالیت های بدنی به عنوان بهبود دهندگان تناسب اندام، سلامت و سرحالی، استرس پایین و بالا بردن سطوح انرژی شناخته شده اند. ورزش همچنین به شما یاری می نماید تا خواب مناسبی داشته باشید.
• رژیم غذایی ضعیف: علت خستگی مفرط می تواند با نوع تغذیه مرتبط باشد. رژیم های غذایی با کیلوژول یا کربوهیدرات پایین یا غذا های پرانرژی که از نظر مواد مغذی ضعیف هستند، سوخت یا مواد مغذی کافی را برای عملکرد بهتر بدن تأمین نمی نمایند. غذا های سرپایی، از قبیل: شکلات یا نوشیدنی های کافئینی، انرژی را صرفاً به صورت موقت افزایش می دهند. تأثیرات این مواد به سرعت تمام شده و خستگی مفرط را وخیمتر می نمایند.
• عوامل فردی: بیماری یا صدمات شخصی، بیماری ها و صدمات رایج در خانواده، مشغولیت بیش از حد (برای مثال، داشتن دو شغل) یا مسائل مالی می توانند فرد را به خستگی مفرط مبتلا سازند.

3. عوامل مرتبط با محیط کار خستگی مفرط

مسائل محیط کار معمولی که در زمره عوامل ابتلا به خستگی مفرط قرار دارند، از قرار زیر هستند:

• کار کردن در شیفت شب: طراحی بدن انسان به صورتی انجام گرفته که باید در طول شب بخوابید. این الگوی خواب را بخش کوچکی از مغز انسان به نام ساعت شبانه روزی تنظیم نموده است. پس کار کردن در شیفت شب، ساعت شبانه روزی بدن شما را دچار اختلال می نماید، چون در زمانی که باید در خواب باشید، مشغول فعالیت های شغلی هستید.
• رویه نادرست محیط کار: این عامل می تواند سطح شخصی خستگی مفرط را بالا ببرد. رویه نادرست محیط کار شامل ساعات کاری بلند، فعالیت های جسمی سخت، ساعات کاری نامنظم (مانند شیفت های کاری گردشی) محیط کار استرس زا (مانند سروصدای بیش از حد یا دمای هوای بالا)، ملالت و خستگی، تنها کار کردن و کمبود یا عدم تعامل با دیگران و یا تمرکز ثابت بر روی یک وظیفه تکراری می گردد.
• استرس محیط کار: عوامل بسیار گسترده ای از قبیل: عدم رضایت شغلی، تراکم کاری فراوان، درگیری با رئیس و همکاران، تحکیم کردن، تغییر ثابت یا تهدیدات امنیت شغلی می توانند استرس محیط کار را پدید آورند.
• فرسودگی شغلی: این اصطلاح را می توان چنین توضیح داد: کوشش بسیار سخت و فراوان در یک حوزه و نادیده دریافت دیگر حوزه های زندگی. برای مثال اعتیاد به کار، اشخاصی که دچار این گونه از اعتیاد می شوند تمام انرژی خود را صرف پیشرفت شغلی می نمایند، در حالی که تعادل زندگی خانوادگی، اجتماعی و شخصی خود را به هم می زنند.
• بیکاری: بیکاری نیز می تواند علت خستگی مفرط باشد، واضح است! فشار های مالی، احساس شکست یا گناه و خستگی عاطفی ناشی از جستجوی بلند مدت شغل مناسب موجب پیدایش استرس، اضطراب، سرخوردگی و خستگی مفرط می گردد.

4. عوامل فیزیولوژیکی خستگی مفرط

مطالعات نشان می دهند که عوامل فیزیولوژیکی دست کم 50 درصد از موارد خستگی مفرط حضور دارند. این عوامل شامل موارد زیر می شوند:

• افسردگی: این بیماری با احساس غمگینی شدید و بلند مدت، دلمردگی و ناامیدی تشخیص داده می گردد. افراد افسرده معمولاً خستگی مفرط مزمنی را تجربه می نمایند.
• اضطراب و استرس: شخصی که از اضطراب و استرس مزمن رنج می برد، بدن خود را بیش از حد فعال حفظ می نماید. به همین دلیل جریان همیشگی آدرنالین، بدن را خسته نموده و خستگی مفرط به وجود می آید.
• اندوه: از دست دادن اشخاص محبوب در زندگی باعث تحریک های عاطفی بسیار فراوانی از قبیل: احساس گناه، افسردگی، ناامیدی و تنهایی می گردد.

  تشخیص خستگی مفرط

عوامل مختلف بسیاری در ابتلای به خستگی مفرط دخیل و همکار هستند و این بیماری دارای علایم بسیار فراوان و متنوعی است، بنابراین تشخیص آن نیز امر دشواری است. پزشک شما شاید خستگی مفرط را با استفاده از چند آزمایش به توضیح زیر تشخیص دهد:

• سابقه پزشکی: رخداد های تازه زندگی از قبیل: زایمان، تجویز دارو، جراحی یا داغ دیدگی می توانند در ابتلای به خستگی مفرط مشارکت نمایند.
• معاینه جسمی: این کار به منظور آنالیز علایم بیماری یا مرض انجام می گردد. ممکن است پزشک شما به تفصیل سوالاتی را درباره رژیم غذایی، سبک زندگی و وقایع زندگی شما به میان آورد.
• انجام آزمایش ها: مواردی مانند آزمایش خون، ادرار، اشعه ایکس و دیگر آزمایش ها. هدف از انجام این آزمایش ها یافتن عوامل فیزیکی است (برای مثال کم خونی، عفونت یا مسائل هورمونی).

علایم خستگی مفرط

خستگی مفرط دارای علایم فیزیکی، ذهنی و احساسی بسیار دیگری نیز هست. این علایم عبارتند از:

• خستگی مزمن یا خواب آلودی
• سردرد
• سرگیجه
• جراحت یا درد ماهیچه ها
• ضعف ماهیچه
• واکنش یا پاسخگویی آهسته
• تصمیم گیری و قضاوت معیوب
• بدخلقی (مانند زودرنجی)
• عدم هماهنگی دست و چشم
• کاهش اشتها
• کاهش دقت عملکرد سیستم ایمنی بدن
• مسائل حافظه ای کوتاه مدت
• تمرکز ضعیف
• هذیان گویی
• کاهش توانایی توجه به موقعیت های نزدیک
• انگیزه پایین

درمان خستگی مفرط

خستگی مفرط یک موقعیت یا بیماری نیست، بلکه یک علامت (چیزی که می توانید آن را احساس و توصیف کنید) است. برای کاهش خستگی مفرط پیش از هر چیز ضروری است دلایل اصلی خستگی مفرط خود را درک کنید. اگر خستگی مفرط تأثیراتی منفی بر کیفیت زندگی شما دارد و یا باعث اندوه و ناراحتی شما می گردد، پس با متخصص سلامت محل زندگی خود صحبت کنید. آن ها به وسیله پرسش و پاسخ می توانند در یافتن دلایل ابتلای شما به خستگی مفرط مشکل گشا باشند. این متخصصان همچنین توصیه هایی را برای یافتن تسکین شما پیشنهاد خواهند داد.

در صورت لزوم، پزشک چند آزمایش پزشکی تعیین را (که در خطوط بالا به آن ها اشاره شد) نیز برای شما تجویز خواهد نمود. اما خبر شاد نماینده این است که خستگی مفرط در اغلب موارد با گذشت زمان یا با تغییر دادن چند رویه در سبک زندگی شما، خود درمان می گردد.

نتیجه گیری

خستگی مفرط می تواند به واسطه ترکیبی از عوامل پدید آورنده آن از قبیل شرایط پزشکی، انتخاب های سبک زندگی ناسالم، مسائل محیط کار و استرس ظاهر گردد. اغلب بزرگسالان در برهه هایی از زندگی خود دچار خستگی مفرط می شوند. اگر شما خواب مکفی دارید، مواد مغذی مناسب را مصرف می کنید و به طور منظم ورزش انجام می دهید، اما باز هم در انجام فعالیت های روزمره، تمرکز و انگیزه دچار مشکل شدید هستید، پس احتمال ابتلای شما به خستگی مفرط وجود دارد. اگر از خستگی مزمن رنج می برید، به صورت مداوم به پزشک خود مراجعه کنید.