آینه درمانی، روش درمانی برای سکته مغزی - مجله پزشکی

اسپاستیسیته شاید اولین و مهم ترین واژه ای باشد که ضروری است در آغاز برایتان تعریف کنم؛ اسپاستیسیته شایع ترین عارضه پس از سکته مغزی است و با سفتی عضلات بعد از سکته مغزی معین می گردد. اسپاستیسیته به این علت رخ می دهد که مغز و عضلات نمی توانند ارتباط درستی برقرار نمایند و به این ترتیب عضلات سفت می شوند تا از خودشان محافظت نمایند. درمان این مشکل هم معلوم است؛ بهبود ارتباط مغز- عضله.

قطع رابطه مغز و عضلات

احتمالا قبلا شنیده اید اسپاستیسیته یک مشکل عضلانی است و باعث می گردد عضلات سفت شوند بنابراین طبیعی است روی عضلات به عنوان آنچه که باید درمان گردد، تاکید می گردد اما در واقع علت اسپاستیسیته اختلال ارتباط بین مغز و عضلات است.

در واقع عضلات به طور طبیعی در ارتباط دائم با مغز هستند و میزان سفتی ای که حس می نمایند را به مغز اطلاع می دهند. مغز نیز به طور پیوسته میزان سفتی عضلات را برای جلوگیری از آسیب تماشا مونیتور می نماید. مغز به طور دائم پیغام هایی را به عضلات می فرستد و به آنها می گوید چه وقت منقبض و شل شوند. پس از سکته مغزی بخشی از مغز که مسوول کنترل عضله است، آسیب می بیند و این ارتباط مختل می گردد.

بخش صدمه دیده مغز دیگر اطلاعاتی را که عضلات سعی می نمایند به آن بفرستند، دریافت نمی نماید، درنتیجه، مغز دیگر به آنها نمی گوید چه وقت منقبض یا شل شوند. بنابراین، عضلات برای محافظت از خود سفت می شوند و خود را در انقباض ثابتی حفظ می نمایند. از دیدگاه عضلانی، علت اسپاستیسیته، انقباض عضلات است.

نخاع شوکی، علت دیگر

عضلات همواره در ارتباط با مغز هستند، اما با نخاع شوکی نیز ارتباط دارند.

معمولا نخاع شوکی پیغام ها را از عضلات دریافت می نماید و به مغز می فرستد اما پس از سکته مغزی، مغز دیگر آن پیغام ها را نمی خواند، بنابراین عضلات مبتلا کسی را ندارند که با او صحبت نمایند!

در این شرایط، نخاع شوکی این وظیفه را عهده دار می گردد اما نخاع شوکی نمی داند عضلات را چگونه به طور درست هدایت کند. در واقع، نخاع شوکی یک هدف دارد؛ جلوگیری از پارگی عضلات.

برای این منظور، نخاع شوکی سیگنال هایی را به عضلات اندام ها می فرستد تا منقبض باقی بمانند که باعث اسپاستیسیته می گردد.

نیت نخاع شوکی جلوگیری از کشش زیاد و پارگی عضلات است، اما انقباض مداوم عضلات آزاردهنده است چون در این حالت عضلات به طور دردناکی سفت هستند.

هدایت برای درمان اسپاستیسیته

برای درمان اسپاستیسیته هزاران امید وجود دارد؛ حتی اسپاستیسیته شدید در عضلات فلج. در واقع ما معتقدیم اسپاستیسیته یک علامت سورپرایز نماینده بهبود است.

شما اینک می دانید علت اسپاستیسیته ارتباط نامناسب بین مغز و عضلات است. نکته بسیار امیدوار نماینده اینکه اسپاستیسیته قابل درمان است زیرا به این معنی است که عضلات هنوز سعی می نمایند با مغز ارتباط برقرار نمایند! بدن تسلیم نشده و شما هم نباید تسلیم شوید.

گزارش های بسیاری از موفقیت در درمان بیماران و کسب مجدد حرکت وجود دارد. نباید اجازه داد باورهای محدود نماینده کسی، بهبود را محدود کند. حتی اگر در عضلات اسپاستیک حرکتی مشاهده نمی گردد، باید با تمرکز بر تکرار زیاد تمرینات و برداشتن قدم های کوچک به کوشش ادامه داد. درنهایت، اسپاستیسیته آغاز به بهبود خواهد نمود. گاهی اوقات عضلات به علت اسپاستیسیته بسیار سفت می شوند، به طوری که احساس می گردد فلج هستند. 3 روش مهم به کاهش اسپاستیسیته در عضلات فلج یاری می نمایند. تمرینات غیرفعال یا پسیو، آینه درمانی و مشاهده. تمرین مکرر این روش ها می تواند به کسب مجدد حرکت در عضلات فلج یاری کند و کسب مجدد حرکت در عضلات فلج ممکن است!

مکانیزم آینه درمانی

وقتی بیمار دچار سکته مغزی دست فلج و ضعیفش را پشت آینه می گذارد و دست سالم و قوی تر خود را جلوی آینه حرکت می دهد، انعکاس حرکات دست سالم در آینه این توهم را ایجاد می نماید که دست مبتلاست که حرکت می نماید. این عمل نورون های آینه ای را در کورتکس پیش حرکتی مغز فعال می نماید. به عبارت دیگر، آینه، مغز را فریب می دهد و به این ترتیب دست فلج یا ضعیف بهتر کار می نماید. نتایج تحقیقات نشان می دهد عملکرد حرکتی و ارتباطات مغزی بیماران در پی آینه درمانی، بهبود می یابد.

پلاستیسیته عصبی یعنی پتانسیل مغز برای بازسازماندهی و خلق راه های عصبی تازه برای سازگاری. این سازماندهی مجدد مغز اجازه بهبود فانکشنال یا همان عملکرد مثبت را بعد از سکته مغزی می دهد. مغز انعطاف پذیرتر از آن چیزی است که قبلا فکر می کردیم و جالب اینکه به طور مداوم خودش را بهینه می نماید.

مغز پتانسیل بازسازماندهی خود را به وسیله انتقال توانایی های شناختی از یک ناحیه به ناحیه دیگر دارد. برای مثال، بعد از سکته مغزی، مغز می تواند خودش را مجدد سازماندهی کند تا عملکردها را به نواحی سالم انتقال دهد. آینه درمانی از مزیت این پتانسیل مغز استفاده می نماید.

گزارش های موردی آینه درمانی فراوان هستند و بهبود بیماران بسیار مسرور نماینده است. بیش از همه مورد یک بانوی 50 ساله جالب بود که عرض می کنم. این خانم 5 سال پس از سکته مغزی (لنتیکولار-کپسولار تالامیک راست)، به رغم بهبود حرکت ارادی و استقلال در فعالیت های زندگی، با ضعف و اسپاستیسیته و اختلال حسی مهم و درد سوزشی در اندام فوقانی چپ مراجعه کرد. درمان درد مرکزی پس از سکته مغزی (CPSP) مزمن بعد از این نوع خاص(سکته تالامیک-کپسولار)عموما بر پایه رویکردهای دارویی است زیرا اثر فیزیوتراپی بر آن کم است. در این گزارش مورد، استفاده از آینه درمانی برای کاهش درد بسیار خوب بود.

آینه درمانی برای کاهش درد اندام فوقانی در جلسات 45 دقیقه ای، 5 روز در هفته، برای 2 هفته متوالی انجام شد. آینه درمانی به صورت حرکات قرینه هر دو ساعد و دست با مشاهده تصویر اندام سالم در آینه ای که جلوی بیمار در خط وسط قرار داشت، انجام شد. شدت درد، قبل و بعد از درمان و 1 سال پس از درمان ارزیابی شد .

بعد از 2 هفته آینه درمانی، شدت درد در استراحت 4/5 نمره و طی حداکثر انقباض دست چپ طی فشردن 3/9 نمره کاهش نشان داد. در پیگیری یک ساله، کاهش درد حفظ شد و بعلاوه به شانه رسید.

این گزارش مورد کاربرد موفقیت آمیز تمرین حرکتی با مداخله حسی به وسیله آینه درمانی را حتی در کاهش CPSP در یک بیمار مبتلا به سکته مغزی مزمن نشان می دهد.

دکتر نورالدین نخستین انصاری، فیزیوتراپیست و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

آغاز بهبود حرکتی 23 سال بعد از سکته مغزی

این باور عمومی وجود دارد که سکته مغزی در 6 ماه اول بهبود می یابد و فیزیوتراپی یا سایر مدالیته ها بعد از یک سال فواید کمی دارند. موردی امیدبخش از سکته مغزی گزارش شده که بهبود 23 سال بعد از سکته مغزی شدید (ناشی از آمبولی از شریان اینومینیت و ساب کلاوین و فشردگی شریان ساب کلاوین راست به وسیله دنده گردنی) آغاز شده است.

بیمار سکته شدید و فلج قسمت چپ داشت و دست چپ کاملا اسپاستیک و غیرفعال بود. او با آغاز درمان، میزانی بهبود عملکرد دست پیدا کرد که 23 سال بعد از سکته مغزی و 1 سال بعد از شنا کردن منظم آغاز شد. درنتیجه، فیزیوتراپی شدید آغاز شد، با حرکت عضلانی بزرگ مکرر و یک ارتز مکانیکی فنری که به خم نماینده های انگشتان مقاومت می داد و بازنماینده های انگشتان را حمایت می کرد.

بیمار در عرض 2 سال، می توانست سکه ها را با دست چپ که قبلا غیرقابل استفاده بود ، بردارد . آنالیز با ام آرآی نشان داد بهبود گسترده ای در هر دو نیمکره اتفاق افتاده، در حالی که 23 سال از سکته مغزی شدید گذشته بود. این مورد نشان می دهد پنجره عموما پذیرفته شده بهبود که تصور می گردد پس از آن درمان بیشتر کاربرد ندارد باید کاملا بازبینی گردد. فیزیوتراپی و مدالیته های تازه در حال توسعه ممکن است مدت ها بعد از سکته مغزی کاربرد داشته باشند.

پ