درایوین سینما؛ تاریخچه و چالش های آن در ایران - مجله پزشکی

روز گذشته سایت اینترنتی کانال تلویزیونی معروف هشت در آمریکا، گزارشی منتشر کرد با این عنوان که آیا در طول پاندمی کرونا شاهد بازگشت درایوین سینما ها خواهیم بود؟ در این گزارش آمده است: در شرایطی که در ایالت های گوناگون آمریکا و دیگر کشورها، بازگشایی گام به گام مشاغل ازجمله رستوران ها مورد بحث قرار گرفته است و روزبه روز به این اتفاق نزدیک تر می شویم، اما سالن های سینما حداقل تا به امروز جزو این مشاغل نبوده اند و این باعث تحرکاتی در صنعت سینما شده است.

این گزارش با نقل بخشی از گزارش سی ان ان درباره تمایل بیش از 300 درایوین سینما در سراسر آمریکا برای بازگشایی همراه با دیگر مشاغل، از زبان جان وینسنت، رئیس اتحادیه مالکان سینما های درایوین می نویسد که سینما های درایوین ذاتا با معیار های حفظ فاصله اجتماعی بنا شده اند، بنابراین بازگشایی آن ها در شرایط حاضر نه تن ها شدنی است، بلکه به شدت منطقی و معقول هم به نظر می رسد.

رئیس اتحادیه مالکان سینما های درایوین در این گزارش گفته است که این سینما ها در روز هایی که بازگشایی اقتصاد در دستور کار قرار گرفته است، نه تنها تحرکی در سینما ایجاد می کند که مفری برای آرامش افراد آسیب دیده و خسته از کرونا هم ایجاد می کند. امنیت و فاصله اجتماعی را کجا می توان یافت؟ معلوم است: در درایوین سینما. جایی که شما در کنار افراد مشخصی در داخل ماشین نشسته اید و قرار هم نیست از آن بیرون بیایید و سوار ماشین آن دیگری شوید! جان وینسنت در ادامه از فرماندار نیویورک یاد کرده که این روز ها به شدت به دنبال صدور اجازه بازگشایی سینما های درایوین بوده است.

انتشار این گزارش همزمان با آغاز طرح درایوین سینما در ایران نشانگر یکی از معدود مواردی است که سینمای ایران همگام با سینمای دنیا ابزاری واحد را برای عبور از بحران به کار می گیرد. جالب این است که برخلاف موارد قبلی، این بار حمایت گروه های مختلف سیاسی- رسانه ای نیز از این طرح وجود دارد و این شانس موفقیت آن را بیشتر هم کرده است. برای همین هم هست که در روز های اخیر اغلب رسانه ها و خبرگزاری ها نمایش فیلم خروج ابراهیم حاتمی کیا را در پارکینگ برج میلاد، مورد تجلیل و تقدیر قرار داده و از موفقیت حتمی آن گفته اند. اما با این حال، در این بین نظرات متفاوت و مخالفی نیز وجود دارد که بر این واقعیت دلالت دارد که این طرح برای موفقیت راه دراز و دشواری را در پیش رو دارد...

سازندگان فیلم خروج در تبلیغاتی که در مورد نمایش فیلم شان در پارکینگ برج میلاد منتشر کرده اند، این طرح را تحت عنوان سینما ماشین به عنوان ایده ای نو، در جهت نجات سینمای ایران از رکود و تعطیلی مطرح کرده اند. ادعا هایی که باعث شکاف در حمایت همه جانبه از این طرح شده و موجب شده نقدهای علیه این طرح کلید بخورد!

در حالی که برخلاف ایده نمایش آنلاین فیلم ها که سینماگران را به حمایتی همه جانبه واداشته است، دست اندرکاران سینمای ایران در صحبت درباره درایوین سینما احتیاط می کنند، اما آغاز این جهت توسط فیلم خروج به تهیه کنندگی سازمان اوج نقدهای را موجب شده است که البته بیش از اصل ماجرا حواشی را مدنظر دارد. درواقع از فردای انتشار آگهی های نمایش فیلم خروج، در کانال ها و گروه های سینماگران بحث هایی شکل گرفته است در این مورد که آیا این ایده ادامه دار خواهد بود یا اینکه تنها و تنها در مورد فیلم خروج اعمال خواهد شد و بعد از آن گرفت وگیر های طبیعی چنین طرحی دوباره مثل تمام سال های گذشته جلوی ادامه فعالیت آن را خواهد گرفت؟

رضا اورنگ، منتقد سینما نمایش فیلم خروج را در طرح سینما ماشین توسط موسسه اوج تلاشی برای نجات این فیلم از ورشکستگی کامل می داند: پس از نمایش خروج در جشنواره فیلم فجر اوجی ها به دنبال راه چاره از کرونا استفاده کردند، با راه انداختن جاروجنجال رسانه ای اکران اینترنتی، حالا هم طرح سینما ماشین را پیش کشیده اند تا شکست فیلم خروج لابه لای خبر ها گم گردد. من نه پیشگو هستم و نه هیچ وقت پیشگویی کرده ام، اما از همین الان سرنوشت این طرح معلوم است!

بدبینی اغلب سینماگران به این طرح ریشه در ذات و مفهوم درایوین سینما دارد. از نظر این عده، درایوین سینما بیش از اینکه جایی برای فیلم دیدن باشد، جایی برای پیک نیک خانوادگی است و با توجه به مسائلی که این نوع سینما رفتن از نظر اجتماعی خواهد داشت، بی تردید آینده چندان خوبی بر آن متصور نیست، به خصوص با در نظر دریافت تعابیر مختلفی که در این سال ها از حریم خصوصی شاهد بوده ایم، اجرای طرح سینما ماشین می تواند باعث بروز مسائلی در این زمینه گردد و درنهایت هم طرح را به تعطیلی بکشاند. این گروه با توجه به تجربه قبل از انقلاب عقیده دارند که این طرح در ایران جا نخواهد افتاد. مهدی سجاده چی، فیلمنامه نویس با اشاره به اینکه این طرح در ادامه راه قطعا با مسائلی روبرو خواهد شد، می گوید که ریشه تمام این مسائل برمی گردد به تعابیر مختلفی که از حریم خصوصی در مجریان قانون وجود دارد: قطعا در اجرای درایوین سینما مسائلی پیش خواهد آمد و جلوگیری از این مسائل بستگی دارد به اینکه یک بار برای همیشه و از نظر قانونی معلوم گردد که درون خودرو حریم خصوصی افراد هست یا خیر..

اما محمدرضا لطفی، کارگردان سینما به این طرح خوشبین است. او می گوید که برای موفقیت این طرح باید نگاه ها درباره درایوین سینما اصلاح گردد، چون دلایلی که باعث تعطیلی درایوین سینما در ایران شد، می تواند سینما ماشین را هم به تعطیلی بکشاند. در حقیقت این نگاه وجود داشت که این نوع سینما نشانه بی بندوباری و طاغوت و غرب گرایی بود، مثل بیلیارد که تا 30 سال به همین دلایل ممنوع بود و با تغییر نگاه ها مجوز گرفت و الان هم مسئله ای ندارد ...

عده ای ازجمله فرزاد موتمن در یادداشتی مفصل به این مسأله اشاره کرده اند که درایوین سینما جای خوبی برای فیلم دیدن نیست: تجربه تاریخى نشان می دهد که درایوین ها راه صحیح فیلم دیدن نبودند و از دهه 1980 به بعد عملا تعطیل شدند و زمین هایشان براى ساخت مجتمع هاى تجارى استفاده شد. عدم تناسب فیلم خروج با جنس فیلم های درایوین سینما ها دلیل دیگری برای بدبینی نسبت به آتیه چنین طرحی است. یکی از سینماگران در توییتی نوشته است که مشکل اکران خروج در درایوین سینما این است که مشتریان درایوین سینما مخاطب خروج نیستند. البته عده ای نیز بر این باورند که همین موضوع شاید بتواند امنیت و آینده این طرح را تأمین کند. طرحی که اگر به نتیجه برسد، راه تازه ای برای بازگشت سرمایه حداقل در کوتاه مدت در اختیار سینمای ایران قرار خواهد داد، اما اگر به ناگاه بعد از خروج قطع گردد و نوبت به فیلم های دیگری نرسد، بی تردید آتش نقدها علیه موسسه سازنده این فیلم را تندتر خواهد کرد!

درایوین سینما در نگاهی تاریخی

درایوین سینما ها تقریبا عمری به درازای خود سینما دارند، یعنی درحالی که آغازین سال های قرن بیستم را سال های آغازین سینما محسوب می کنند، عمر درایوین سینما ها نیز تقریبا به همان سال ها برمی گردد. گفته می گردد که تأسیس نخستین درایوین سینما به قبل از جنگ دنیای اول برمی گردد. سینمایی به نام دولوکس که در آمریکا در سال 1915 تأسیس شد، اما فعالیتش زیاد ادامه نیافت و خیلی زود تعطیل شد. اما این آغاز راهی بود که تا سال 1940 به فعالیت بیش از 15 درایوین سینما در آمریکا انجامید.

درایوین سینما، اما در دهه های 50 و 60 میلادی به اوج فعالیتش رسید، تا جایی که گفته می گردد در آن دهه بیش از 4هزار سینمای درایو در آمریکا فعالیت داشتند. در همان سال ها هم بود که درایوین سینما به ایران نیز راه یافت و ابتدا در تهران پارس و سپس در ونک دو سینما از این نوع تأسیس شد. شهر های دیگری که در آن سال ها درایوین سینما داشتند، آبادان و رامسر بودند که اتفاقا استقبال خوبی را هم شاهد بودند. خاتمه کار درایوین سینما در ایران نیز در روز های انقلاب بود. منابع تاریخی سینما آخرین نفس درایوین سینما در ایران را آتش دریافت یا آتش زدن درایوین سینمای ونک یکسال قبل از انقلاب می دانند، وقتی که فیلم آخرین تانگو در پاریس را نمایش می داد... بعد از آن مسائلی باعث شد درایوین سینما دیگر در دستور کار قرار نگیرد، تا روز های کرونایی اخیر که سازمان اوج دوباره این ایده را پیش کشید و نمایش فیلم خروج را برای نخستین بار در ایران معرفی کرد.