لاک پشت های ایران در معرض تهدید - مجله پزشکی

اصغر مبارکی در گفت وگو با خبرنگاران، روز جهانی لاک پشت در سال 2000 به همت یک سازمان غیردولتی به نام سازمان نجات لاک پشت های آمریکا نامگذاری شده که هدف اصلی آن، حفاظت و افزایش آگاهی در مورد اهمیت لاک پشت ها بوده است.

وی اضافه نمود: متاسفانه لاک پشت ها به عنوان راسته ای که از جنبه های مختلف اکولوژیک، بیولوژیک، دیرینه شناختی و مالی از اهمیت بالایی برخوردار هستند اما کمتر مورد توجه قرار گرفته اند و جزء معدود گونه هایی هستند که شرایط حفاظت مناسبی ندارند.

335 گونه ثبت شده لاک پشت در جهان

کارشناس دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به تعداد گونه های لاک پشت ثبت شده جهان اشاره و اظهار کرد: 335 گونه لاک پشت در جهان ثبت شده است که با احتساب زیرگونه ها به بیش از 442 گونه و زیرگونه می رسد. این گونه ها متشکل از 14 خانواده هستند. از 335 گونه لاک پشت ثبت شده در جهان، 135 گونه و به عبارتی 40 درصد آن در لیست سرخ IUCN (اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت) به عنوان گونه های در معرض تهدید قرار دارند، این شرایط برای گونه ای که جزء گونه های شاخص تنوع زیستی محسوب می گردد، تاسف بار است.

مبارکی با بیان اینکه از 335 گونه لاک پشت ثبت شده در جهان، هفت گونه دریایی و بقیه گونه ها آب شیرین یا خشکی هستند، اظهار کرد: کشورهای آمریکا با داشتن 59 گونه، مکزیک 48 گونه، چین و اندونزی 35 گونه و هند 33 گونه از لاک پشت ها، در رده های برتر جهان به لحاظ فراوانی لاک پشت قرار دارند و دارای بیشترین تعداد از گونه های لاک پشت هستند.

اوج مصرف غذایی لاک پشت ها در جنوب شرق آسیا

این کارشناس معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست در ادامه به عوامل تهدیدنماینده لاک پشت ها اشاره نمود و گفت: یکی از مهمترین عوامل تهدیدنماینده لاک پشت ها برداشت مستقیم به منظور تجارت است که ضربه سنگینی به بقای این گونه وارد نموده است. در کشورهای استرالیا، آمریکای جنوبی و مرکزی تجارت لاک پشت برای استفاده غذایی انجام می گردد البته اوج آن در جنوب شرق آسیا است و رکوردار مصرف غذایی لاک پشت ها هستند؛ به طوری که روزانه چندین تن تجارت لاک پشت در این منطقه صورت می گیرد. از گوشت، چربی، تخم و لاک لاک پشت ها استفاده می گردد. گوشت این حیوان مصرف غذایی دارد و عمدتا لاک پشت های آب شیرین برای مصرف خوراکی استفاده می شوند.

وی اضافه نمود: تجارت لاک پشت ها به عنوان حیوانات خانگی نیز در جهان رایج است که مصرف لاک پشت های لاک نرم و خشکی برای این منظور مرسوم است.

مبارکی با بیان اینکه تخریب زیستگاه ها یکی دیگر از مهمترین عوامل تهدید لاک پشت ها محسوب می گردد، توضیح داد: زیستگاه این گونه ها به اشکال مختلف از بین می رود. اگر طبقه بندی زیستگاهی برای لاک پشت ها داشته باشیم می توانیم سه زیستگاه خشکی، آب شیرین و آب دریا برای آن ها در نظر بگیریم که هر سه نوع زیستگاه در معرض تخریب و تهدید واقع شده است. زیستگاه لاک پشت ها در معرض انواع آلودگی ها، سموم، علف کش ها و کودها است همچنین از بین رفتن مناطق مرجانی، مناطق ساحلی، مناطق جنگلی، مراتع، تالاب ها و رودخانه ها، آلودگی رودخانه ها ناشی از فاضلاب ها و مواد شیمیایی و حتی جاده سازی ها عواملی هستند که زیستگاه های لاک پشت ها را نابود می نمایند.

گونه های غیربومی عامل نابودی لاک پشت ها

کارشناس دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست معرفی گونه های غیربومی به زیستگاه های لاک پشت ها را یکی از عوامل مهم نابودی این حیوان دانست و گفت: برای مثال در کشور ما لاک پشت های گوش قرمز و لاک نرم به عنوان گونه های غیر بومی وارد زیستگاه ها شده اند و گونه های بومی را در معرض تهدید قرار می دهند.

تاثیر گرمایش جهانی در تک جنسیتی شدن لاک پشت ها

وی همچنین به گرمایش جهانی به عنوان یکی از عوامل نابودی لاک پشت ها اشاره و توضیح داد: گرمایش جهانی منابع غذایی موجود در زیستگاه ها را تغییر می دهد که تاثیر این عامل در زیستگاه های آب شیرین و دریایی بیشتر است چون تغییر در اکوسیستم، منابع غذایی و حتی ساختار گونه ها ایجاد می نماید. گرمایش باعث تغییر و تحولاتی در جنسیت لاک پشت ها می گردد. معین جنسیت لاک پشت های دریایی ژنتیکی نیست و به وسیله دما انجام می گردد و به طور کلی دما معین می نماید که جنین نر یا ماده باشد. در لاک پشت های دریایی دمای بین 28 تا 29 درجه جنس نر و دمای بالای 31 درجه جنس ماده فراوری می نماید بنابراین با تغییر نیم تا یک درجه دما، جنسیت لاک پشت ها تغییر می نماید که این امر از عوارض و پیامدهای تغییر اقلیم و به ویژه افزایش دما است.

ارزیابی شرایط لاک پشت های ایران

مبارکی در ادامه شرایط لاک پشت های ایران را تشریح و اظهار کرد: در ایران 10 گونه لاک پشت از شش خانواده داریم که پنج گونه آن دریایی و شامل لاک پشت های سرخ، سبز، زیتونی، عقابی و پشت چرمی می گردد. لاک پشت های سرخ و چرمی در ایران نادر هستند و رکوردهای بسیار پراکنده و معدودی از آنها در کشور داریم.

این کارشناس معاونت محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست با بیان اینکه لاک پشت زیتونی نیز فراوانی کمی در ایران دارد، اظهار کرد: مشاهده این گونه لاک پشت زیتونی تنها در اوایل بهار و ماه های فروردین و اردیبهشت امکان پذیراست و بعد از این مدت به سمت جنوب خلیج فارس مهاجرت می نماید. بیشترین فراوانی در میان لاک پشت های دریایی از آن لاک پشت عقابی و سبز است. لاک پشت عقابی را به شکل جمعیت های لانه ساز و فراوری مثل نماینده داریم که عمدتا در خلیج فارس و جزایر وجود دارند. لاک پشت سبز را نیز به شکل جمعیت های تغذیه نماینده در خلیج فارس و دریای عمان داریم که در طول سال در همه نقاط خلیج فارس و دریای عمان از خوزستان تا گواتر مشاهده می شوند.

وی اضافه نمود: دو گونه از لاک پشت های ایران متعلق به خانواده لاک پشت های زمینی و خشکی شامل لاک پشت مهمیزدار و لاک پشت افغانی است همچنین گونه لاک پشت فراتی متعلق به خانواده لاک پشت لاک نرم یا سه چنگالی است که به عنوان لاک پشت آب شیرین تنها در خوزستان یافت می گردد. افزون بر اینها دو گونه از خانواده لاک پشت های برکه ای در ایران وجود دارد که یکی لاک پشت برکه ای اروپایی و دیگری لاک پشت خزری است. لاک پشت برکه ای اروپایی در استان های گلستان، مازندران، گیلان و اردبیل یافت می شوند و لاک پشت های خزری در استان های شمال و شمال غرب از جمله فارس، خوزستان، بوشهر، لرستان و چهارمحال و بختیاری پراکنش دارند.

لاک پشت های دریایی ایران در معرض تهدید هستند

مبارکی در سرانجام با تاکید بر اینکه لاک پشت های دریایی ایران در معرض تهدید هستند، گفت: لاک پشت های خشکی جزو گونه های آسیب پذیر هستند. لاک پشت برکه ای در معرض تهدید نیستند اما شرایط لاک پشت فراتی فاجعه آمیز است و حوزه پراکنش بسیار محدودی دارد البته شرایط جهانی این گونه نیز خوب نیست و جمعیت قابل ملاحظه این گونه تنها در ایران و ترکیه وجود دارد ولی عوامل تهدیدنماینده بسیاری در یک مقیاس بسیار بالا به شدت این گونه را تهدید می نماید. کاهش میزان بارندگی و خشکسالی متوالی، آلودگی ها و تخریب زیستگاه به وسیله ورود آب آلوده کشاورزی و صنعتی به رودخانه ها عواملی است که بقای این گونه را در معرض تهدید جدی قرار داده است همچنین مرگ و میر این گونه به وسیله صید جانبی و گیرافتادن در تور، قلاب و صید قاچاق با استفاده از برق بالاست.